Í nýrri umsögn BHM um fjárlög 2023 er fjallað um kjaragliðnun milli launafólks og fjármagnseigenda á áratugnum 2011-2021 í samhengi við áskoranir á ári kjarasamninga. Stjórnvöld standa frammi fyrir tveimur stórum verkefnum á árinu 2023. Annars vegar að koma böndum á verðbólguna með fjölþættum aðgerðum og hins vegar stuðla að kaupmáttaraukningu á næsta kjarasamningstímabili.
Fjármagnstekjur jukust um 46% að raunvirði milli áranna 2020 og 2021 en 81% fjármagnstekna rann til topp 10% landsmanna á því ári. Hröð aukning fjármagnstekna milli ára gerði að verkum að ráðstöfunartekjur einstaklinga í efstu tekjutíund jukust þrefalt á við aðra hópa samfélagsins, eða um 12% að raunvirði miðað við 4% hjá hinum 90%.
Þessi þróun er framhald af lengri sögu en fjármagnstekjur hafa aukist um 120% að raunvirði á 10 árum. Á sama tíma jukust atvinnutekjur í íslenska hagkerfinu aðeins um 53%. Flest bendir til að nokkur kjaragliðnun hafi átt sér stað milli launafólks og fjármagnseigenda á áratugnum 2011-2021 og hún hafi aukist til muna á árunum 2020 og 2021.
Vísbendingar eru um að íslenska heilbrigðiskerfið hafi verið fjársvelt á tímabilinu 2008-2021 en á þeim tíma varði hið opinbera allt að 30% minna til heilbrigðiskerfisins á Íslandi en hin Norðurlöndin (hér er horft til rekstrarútgjalda eingöngu). Þessu var öfugt farið á tímabilinu 1986-2006 þegar Íslendingar vörðu allt að 20% meira til heilbrigðiskerfisins en hin Norðurlöndin, sem hlutfall af landsframleiðslu.
Framlög til heilbrigðiskerfisins dragast saman um rúmlega 1% af VLF milli áranna 2021 og 2023. Ekki er því fyrirséð að þessi mynd breytist í bráð.
Í umsögninni kemur fram að horfa þurfi á vanda heilbrigðiskerfisins í samhengi við stöðu sveitarfélaganna. Telur bandalagið þá ótækt að hagkvæmni í rekstri sveitarfélaga verði náð á kostnað sérfræðinga sem þar vinna og eru í miklum meirihluta konur. Sérfræðingar hjá sveitarfélögunum eru lægst launuðustu sérfræðingar landsins en halda úti nauðsynlegri grunnþjónustu sem skapar verðmæti langt umfram þau laun sem þeim er skammtað.
Um þetta og tillögur bandalagsins má lesa um HÉR.
