Rekstrarform
Sjálfstæðir atvinnurekendur eru þeir sem stunda eigin rekstur, ýmist á eigin kennitölu eða í félagi, oftast einkahlutafélagi.
Sjálfstætt starfandi starfa jafnan einir á sínu fagsviði og selja þjónustu sína á markaði.
Dæmi eru um að sjálfstætt starfandi einstaklingar innan sömu fagstéttar vinni á sömu starfsstöð eða innan stærri skipulagsheildar, einkum ákveðnar starfsstéttir heilsbrigðisstarfsmanna.
Þeir sem starfa sjálfstætt geta haft aðra í vinnu og bera þá skyldur gagnvart þeim líkt og aðrir vinnuveitendur.
Ákveðin aukavinna og ábyrgð fylgir því að vera sjálfstætt starfandi. Aðilar verða sjálfir að standa skil á ýmsum sköttum og gjöldum, svo sem lífeyrissjóðsgreiðslum.
Skattamál
Skatturinn veitir upplýsingar um skráningu verktaka á launagreiðendaskrá og skattalega meðferð tekna í sjálfstæðum atvinnurekstri.
Tryggingar
Tryggingafélög bjóða þeim sem starfa sjálfstætt ýmsar tryggingar, m.a. slysatryggingar og rekstrarstöðvunartryggingar.
Launamaður / sjálfstætt starfandi
Mikill munur er á stöðu sjálfstætt starfandi einstaklings og launafólks, en lög og kjarasamningar tryggja launafólki ýmis réttindi sem sjálfstætt starfandi njóta ekki.
Sjálfstætt starfandi fá t.d. ekki borgaða orlofs- og desemberuppbót, fá ekki laun fyrir viðurkennda frídaga, fá ekki greitt orlof, eru ekki slysatryggðir, og eiga ekki rétt á launum í veikindaforföllum, svo eitthvað sé nefnt.
Þegar sjálfstætt starfandi reikna verð á útseldri vinnu verða þeir að gera ráð fyrir þessum kostnaði sem bætist þá við það kaup sem þeir vilja fá fyrir veitta þjónustu.
Reiknivél
BHM hefur sett upp reiknivél fyrir verð á útseldri vinnu til að auðvelda félagsfólki að reikna út sín mánaðarlaun.
BHM - félagsaðild
Fjölmörg aðildarfélaga BHM bjóða upp á aðild fyrir sjálfstætt starfandi einstaklinga.
Nánari upplýsingar um réttindi sem fylgja aðild, upphæð félagsgjalda o.fl. má nálgast á heimasíðum aðildarfélaganna.
Réttindi í sjóðum BHM
Reglur sjóða BHM ná jafnt til allra félagsmanna aðildarfélaga BHM óháð ráðningarformi, fyrir utan ákvæði er snerta sjálfstætt starfandi vegna sjúkradagpeninga hjá Sjúkrasjóði BHM.
Samkvæmt úthlutunarreglum Sjúkrasjóðs BHM hefur sjálfstætt starfandi sjóðfélagi rétt til greiðslu sjúkradagpeninga sem um launþega væri að ræða. Biðtími til bótaréttar vegna sjálfstætt starfandi félagsmanna er 2 mánuðir vegna eigin veikinda.
Ef iðgjald í Sjúkrasjóð BHM endurspeglar ekki raunveruleg heildarlaun getur það haft áhrif á upphæð sjúkradagpeninga. Almenna reglan er sú að reikna á 1% iðgjald af heildarlaunum eins og þau eru hverju sinni. Staðgreiðsluskrá er skoðuð hjá sjálfstætt starfandi/verktökum.
Félagsfólk aðildarfélaga BHM sendir inn iðgjöld í gegnum rafrænt form skilagreina eða að kaupa bókhaldsþjónustu sem sendir skilagreinar úr launakerfi.
Nánari upplýsingar um styrki og sjóði BHM.
Atvinnuleysistryggingar
Sjálfstætt starfandi einstaklingar geta átt rétt á greiðslum atvinnuleysisbóta hafi rekstur verið stöðvaður (launagreiðandaskrá lokað) og staðin hafi verið skil á greiðslu tryggingagjalds og staðgreiðsluskatts af reiknuðu endurgjaldi.
Sjá nánar á heimasíðu Vinnumálastofnunar.
Gjaldþrot
Við gjaldþrot verkkaupa eiga verktakar ekki rétt á greiðslum úr Ábyrgðasjóði launa og enginn uppsagnarfrestur gildir.