Embættismenn

Embættismenn eru að jafnaði skipaðir tímabundið, til fimm ára í senn, nema annað sé tekið fram í lögum. Ef maður hefur verið skipaður í embætti skal honum tilkynnt eigi síðar en sex mánuðum áður en skipunartími hans rennur út hvort embættið verði auglýst laust til umsóknar. Sé það ekki gert framlengist skipunartími hans í embætti sjálfkrafa um fimm ár, nema hann óski eftir að láta af störfum. Stjórnvald sem skipar mann í embætti veitir og lausn frá því, nema öðruvísi sé sérstaklega fyrir mælt í lögum. Lausn skal veita skriflega og jafnan greindar orsakir, svo sem vegna heilsubrests, tiltekinna ávirðinga o.s.frv.

V. og VI. kafli laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins geyma ákvæði sem taka einungis til embættismanna.

Með framangreindum reglum um skipunartíma og lausn er embættis­mönnum tryggt ákveðið réttaröryggi, umfram þá opinberu starfsmenn sem ráðnir eru samkvæmt ráðningarsamningi, í þeim tilgangi að stuðla að ákveðnu sjálfstæði þeirra gagnvart veitingarvaldshafa, sbr. til hlið­sjónar 20. gr. stjórnarskrárinnar og þau rök sem hún byggist á. Hins vegar leggja réttarreglur um embættismenn í ýmsu tilliti á þá ríkari skyldur, sbr. álit umboðsmanns Alþingis (mál nr. 10929/2021).

Um skyldu stjórnvalda til að auglýsa laus embætti er fjallað í áliti umboðsmanns Alþingis (mál nr. F109/2022).

Skrifstofustjórar

Skrifstofustjórar innan stjórnarráðsins teljast til embættismanna, sbr. 2. tölul. 1. mgr. 22. gr. starfsmannalaga og heyra undir stéttarfélag Félags háskólamenntaðra starfsmanna Stjórnarráðsins.

Prestar

Prestar Þjóðkirkjunnar misstu stöðu sína sem embættismenn um áramótin 2021/2022, sbr. lög nr. 153/2019. Frá þeim tíma eru Bisk­up Íslands, vígslu­bisk­up­ar, pró­fast­ar og prest­ar þjóðkirkj­unn­ar ekki lengur í hópi embættismanna heldur starfs­fólk á al­menn­um vinnu­markaði ásamt öðru starfs­fólki þjóðkirkj­unn­ar. Prestafélag Ísland sinnir hagsmunum þeirra á vinnumarkaði en það er í senn stéttarfélag og fagfélag presta og guðfræðinga. Prestafélagið er eitt af aðildarfélögum BHM.