Tungumál

Skilyrði varðandi tungumálakunnáttu eða vottorð sem staðfesta ákveðna þekkingu á tungumálinu mega þó ekki ganga lengra en nauðsyn krefur miðað við markmiðið sem að er stefnt og hvernig þeim er beitt má ekki leiða til mismununar gegn ríkisborgurum annarra aðildarríkja.

Krafa um tungumálakunnáttu getur verið byggð á fyrirmælum í lögum.

Í 4. mgr. 2. gr. laga um viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi til starfa hér á landi segir að einstaklingar sem fá viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi skulu búa yfir nauðsynlegri tungumálakunnáttu til að geta lagt stund á starfið á Íslandi. Þetta skilyrði byggir á EES-reglum um viðurkenningu starfsréttinda þar sem tekið er fram að einstaklingar, sem fá viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi, skuli búa yfir þeirri tungumálakunnáttu sem nauðsynleg er til að geta lagt stund á starfsgreinina í viðkomandi ríki.

Krafa um íslenskukunnáttu vegna tiltekinna starfa getur einnig verið lögbundin. Má sem dæmi að samkvæmt lögum um dýralækna er Matvælastofnun heimilt að gera kröfu í reglugerð um að dýralæknir búi yfir kunnáttu í íslensku eftir því sem við á hverju sinni, enda sé slík kunnátta talin nauðsynleg í starfi. Þetta heimildarákvæði leysti af hólmi ákvæði í eldri lögum þar sem gerð var ófrávíkjanleg krafa um íslenskukunnáttu dýralækna í opinberri þjónustu. Umrædd reglugerð hefur ekki enn verið gefin út.

Það er ekki almennt starfsskilyrði hjá hinu opinbera að starfsfólk tali og skilji íslensku. Í lögum um stöðu íslenskrar tungu og íslensks táknmáls segir þó að íslenska sé mál stjórnvalda og að hverjum þeim sem býr hér á landi eigi almennt að nægja að hafa vald á íslensku til eðlilegrar þátttöku í málefnum þjóðfélagsins og til að geta rækt þar skyldur sínar og gætt réttinda sinna. Þessa regla felur í sér að íslenska skuli notuð hvarvetna í opinberri sýslu, jafnt í skriflegum sem munnlegum samskiptum.

Krafa um íslenskukunnáttu getur farið í bága við lög um jafna meðferð á vinnumarkaði nr. 86/2018, einkum ef gengið er lengra í slíkri kröfugerð en nauðsynlegt er. Í þeim lögum er m.a. kveðið á um bann við mismunun á grundvelli þjóðernisuppruna og má færa rök fyrir því að kröfur um íslenskuþekkingu geti verið til þess fallnar að fara í bága þau lög enda þótt sú mismunun teldist einungis óbein. Sjá til hliðsjónar úrskurð kærunefndar jafnréttismála í máli nr. 4/2019.