Ríki og sveit­ar­fé­lög

Almennt

Réttindi og skyldur launafólks og vinnuveitanda þegar forföll verða veikinda eða slysa eru þau sömu án tillits til þess hvaða aðildarfélög innan BHM eiga í hlut, sbr. 12. kafla kjarasamnings. Í þeim reglum er mælt fyrir um tilkynningu veikinda, ákvörðun veikindaréttar sem eykst miðað við starfstíma og veikindalaun skilgreind. Einnig eru ákvæði um laun í forföllum vegna slysa og atvinnusjúkdóma. Ennfremur er kveðið á um rétt foreldris til að vera frá vinnu í samtals 12 vinnudaga á launum á hverju ári vegna veikinda barna.

Félagsfólki er ráðlagt að hafa samband við sitt aðildarfélag innan BHM ef upp koma vafamál varðandi túlkun veikindaréttar.

Veikindaréttur - veikindadagar

Starfsfólk sem ráðið er til starfa á mánaðarlaunum í a.m.k. 2 mánuði heldur launum svo lengi sem veikindadagar, taldir í almanaksdögum, verða ekki fleiri á hverjum 12 mánuðum en hér segir:

Starfstími

• 0-3 mánuðir í starfi — 14 dagar
• Næstu 3 mánuðir — 35 dagar
• Eftir 6 mánuði — 119 dagar
• Eftir 1 ár — 133 dagar
• Eftir 7 ár — 175 dagar

Við framantalinn rétt bætist auk þess réttur til mánaðarlauna samkvæmt kjarasamningi í 13 vikur eða 91 dag ef óvinnufærni stafar af vinnuslysi eða atvinnusjúkdómi.

Starfstími

• Eftir 12 ár — 273 dagar
• Eftir 18 ár — 360 dagar

Við útreikning á veikindarétti starfsmanns hverju sinni er horft til fjölda veikindadaga síðustu 12 mánuði sem hann hefur tekið á því tímabili og sá fjöldi dreginn frá rétti hans.

Í grein 12.2.2 kjarasamnings eru ákvæði um veikindadaga starfsmanna sem ráðnir eru í tímavinnu. Á fyrstu 3 starfsmánum ávinnur starfsmaður sér 2 veikindadaga hvern mánuð, en eftir 3 mánuði starfi verða þeir 14 dagar og 30 dagar eftir 6 mánuði.

Þjónustualdur við ákvörðun veikindaréttar

Við mat á ávinnslurétti starfsmanns skal auk þjónustualdurs hjá viðkomandi launagreiðanda einnig telja þjónustualdur hjá stofnunum ríkis, sveitarfélögum og sjálfseignarstofnunum sem kostaðar eru að meirihluta til af almannafé.

Á fyrstu 3 mánuðum samfelldrar ráðningar skal þó fyrri þjónustualdur samkvæmt þessari grein ekki metinn nema að viðkomandi starfsmaður hafi samfelldan þjónustualdur hjá framangreindum launagreiðendum í 12 mánuði eða meira.

Í máli sem dæmt var í Félagsdómi 5. mars 2025 (mál 13/2024) krafðist BSRB, fyrir hönd Kjalar stéttarfélags í almannaþjónustu, viðurkenningar á því að starfsmaður Borgarbyggðar ætti rétt á launum í veikindaforföllum í allt að 273 daga á hverjum tólf mánuðum samkvæmt kjarasamningi. Starfsmaðurinn hafði starfað í innan við þrjá mánuði hjá Borgarbyggð en hafði áður unnið í meira en tólf ár hjá öðrum stofnunum ríkisins, sveitarfélögum og sjálfseignarstofnunum sem eru að meirihluta kostaðar af almannafé.

Félagsdómur vísaði til greinar 12.2.5 í kjarasamningnum, sem kveður á um að við mat á veikindarétti starfsmanns skuli ekki aðeins líta til starfstíma hjá núverandi vinnuveitanda heldur einnig taka tillit til þjónustualdurs hjá öðrum opinberum stofnunum. Afstaða Borgarbyggðar og Sambands íslenskra sveitarfélaga um að líta fram hjá fyrri þjónustualdri vegna rofs á ráðningarsambandi á síðustu tólf mánuðum fékk ekki stoð í orðalagi greinar 12.2.5. Því féllst Félagsdómur á kröfu BSRB og viðurkenndi rétt starfsmannsins til launa í veikindaforföllum í allt að 273 daga á hverjum tólf mánuðum.

Lausnarlaun - langvarandi fjarvistir vegna veikinda

Í kjarasamningum aðildarfélaga BHM er kveðið á um heimild vinnuveitanda til að leysa starfsmann frá störfum vegna langtímaveikinda, sbr. grein 12.4. Þar kemur fram að hafi starfsmaður verið óvinnufær vegna veikinda eða slysa svo mánuðum skiptir á hverju ári um fimm ára tímabil og ekki er skýlaust vottað að hann hafi fengið heilsubót sem ætla megi varanlega, megi leysa hann frá störfum vegna heilsubrests. Í annan stað er tekið fram að þegar starfsmaður hefur verið samfellt frá vinnu vegna veikinda eða slysa launalaust í jafnlangan tíma og þann tíma er hann átti rétt á að halda launum í fjarveru sinni megi leysa hann frá störfum vegna heilsubrests.

Starfsmaður getur að eigin frumkvæði óskað eftir starfslokum ef hann er samkvæmt læknisvottorði orðinn varanlega ófær um að gegna starfi vegna vanheilsu. Krefjast má vottorðs trúnaðarlæknis hlutaðeigandi stofnunar.

Þegar starfsmaður er leystur frá störfum samkvæmt ofansögðu skal hann halda föstum launum (lausnarlaunum) í 3 mánuði samkvæmt grein 12.2.6.

Þegar starfsmaðurinn nær fullri heilsu á ný er ekkert því til fyrirstöðu að hann sæki um sitt fyrra starf eða sambærilegt starf, sbr. dóm héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-3026/2019 og álit umboðsmanns Alþingis nr. 10135/2019. Óheimilt er að líta fram hjá umsókn um starf á grundvelli þess að viðkomandi hefur áður þegið lausnarlaun vegna heilsubrests. Umboðsmaður taldi að ákvörðun um að útiloka einstakling frá því að koma til greina í starf hjá sveitarfélagi þyrfti að byggjast á fullnægjandi lagaheimild.

Í kjarasamningi BHM og Sambands íslenskra sveitarfélaga eru sambærileg ákvæði um lausnarlaun.